Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego dla miasta Krakowa powstał z dniem
1 stycznia 1999 r. z mocy art. 40 ustawy z dnia 13 października 1998 r. – Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną.
Inspektorat działa na podstawie odpowiednich przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane. Stanowi jednostkę budżetową wchodzącą w skład zespolonej administracji powiatowej, przy pomocy której Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego dla miasta Krakowa wykonuje zadania określone w ustawie Prawo budowlane i innych przepisach prawa.
Ustawa Prawo budowlane nakłada na organy nadzoru budowlanego wiele zadań, wśród których najważniejszym jest nadzór i kontrola stanu bezpieczeństwa prowadzonych robót budowlanych, następnie po ich zakończeniu przyjęcie obiektów do użytkowania oraz kontrola utrzymania we właściwym stanie technicznym obiektów budowlanych. Służą temu kontrole inspektorów nadzoru budowlanego, których średnio w roku wykonywanych jest ponad 4000.
W Krakowie odbywa się wiele światowych wydarzeń. Wizyty papieskie, Światowe Dni Młodzieży, Igrzyska Europejskie, szczyt klimatyczny, szczyt NATO, częste wizyty dostojników państwowych powodują, że ilość prewencyjnych kontroli znacznie wzrasta. Realizowane są również zadania związane z programem „Ochrony powietrza dla województwa małopolskiego” we współdziałaniu z służbami miasta. Inspektorzy są obecni w trakcie budowy, przed przyjęciem obiektów do użytkowania, ale również wówczas, gdy obiekty, w tym zabytkowe, są w złym stanie technicznym, często zagrażającym życiu czy zdrowiu ludzi.
W ramach prewencji przeprowadzane są szkolenia z zakresu obowiązujących przepisów, z których korzystają inwestorzy i zarządcy nieruchomości. Efektem tych szkoleń jest lepsze zarządzanie istniejącymi obiektami w tym wielkopowierzchniowymi, których w Krakowie jest ponad 1000.
Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego w Krakowie – Powiat Grodzki jest stałym członkiem Centrum Zarządzania Kryzysowego. Wiele zadań, szczególnie w sytuacjach kryzysowych, jest podejmowanych wspólnie z Państwową Strażą Pożarną, Policją i Strażą Miejską.